DISCLAIMER

 1.⁠ ⁠Mizo ten dan leh hrai chungchanga  an lo bengvar nan leh thudik rintlak an hriat theih nan he website hi siam a ni a. 

2.⁠ ⁠Mizo ten Court rorelna kan hriat fiah leh hriat chian tawk loh avangin harsatna kan tawk thin a. Court rorelna leh dan te hi English a ziak a nih avangin mi nawlpui te tan hriat thiam a har thin a. English a in ziak te chhiar tur tam tak national news a a awm laiin mahni tawng ngeia kan lo hriat ve nan thuthar ber berte tarlan a ni ang. 

3.⁠ ⁠Mizo mipui ten kan hriatthiam tlan theih dan tur berin Supreme Court, High Court leh District Court te mipuite hriat tura pawimawhte a  rang thei a i chhiar theih tura lo chhawp chhuah  hi kan tum a ni. 

(The Bar Council of India does not permit advertisement or solicitation by advocates in any form or manner. By accessing this website, www.jclalnunsanga.in, you acknowledge and confirm that you are seeking information relating to JC Lalnunsanga, Advocate & Legal Consultant  of your own accord) 

Exit

Legal Awareness

Naupangte Ni Pual: Naupangte Dikna Chanvo Leh Venhimna

Naupangte Ni Pual: Naupangte Dikna Chanvo Leh Venhimna

  • 14/11/2025
  • JC

Naupangte hi ram changkang apiangah an ngaipawimawh a, tha taka an seilenna tur leh hmasawnna an neihna tur hian an chenna hmun, an chhungte, an chhehvel ami te, an zirna te, an ei leh in leh thil dang tam tak a pawimawh thei awm e. Khawvel ram hrang hrangah hian naupang chunga hleihlenna a thleng nasa em em a, Mizoram pawh kan bang chuang hek lo. Naupangte hian eitur tha, zirna tha leh seilenna boruak tha leh thianghlim an mamawh em em a; hei hi nu leh pa te chauh ni lo anmahni enkawltute, zirtirtute leh mi tupawh mai hi naupangte dikna leh chanvo venhim leh pek hi kan mawhphurhna a ni. India Danpuiin Naupangte Dikna Chanvo a pek te: Article 14 (Right to Equality)- He Article hian mi zawng zawng hi kan intluktlan thu a sawi a. Dan hmaah chuan  tupawh kan intluktlan thu leh India ramchhungah chuan dan hnuaiah venhimna in ang kan neih vek thu a sawi. India khua leh tui, naupang te pawh telin, thliar hranna engmah awm lovin, dan hnuaiah chuan kan intluktlang vek a ni. Article 21A (Right to Education)- He Article hnuaiah hian naupang kum 6 atanga kum 14 inkar te chu zirna dawn ngei ngei theihna leh a thlawna zirna dawn theih dikna chanvo a pe a ni. Article 24 (Protection from Hazardous Employment)- He Article hnuaiah hian naupang kum 14 hnuai lam te chu thil siamchhuahna hmun (Factory) a thawh te, thil laihchhuahna khur (mines) leh hna rumra leh hahthlak (hazardous work) thawh chu a khap tlat a ni. Article 39 (e) & (1) (f)- He Article hian naupangte chu an kum phu lo emaw an kum mil lova hnathawhtir emaw hman sual an nih loh nan sawrkar chu endik turin a ti a. Tin, sawrkar chu zalen tak leh tha taka an lo seilen theih nan sawrkar chu endik turin a ti bawk. Article 45(Early Childhood Care)- He Article hian sawrkar chu naupang kum 6 hnuailam te enkawlna leh an zirna pek chungchangah hma la turin a ti a. Naupang kum 6 hnuailam te vehimna leh a than lenna chu sawrkar kutah a dah a ni. Article 51A(k) (Fundamental Duties)- He Article hnuaiah hian naupang kum 6 atanga kum 14 te zirna dawn tir chu India khua leh tui tupawh,  naupang nu leh pa emaw, naupang chhungte/enkawltute emaw tih turah a dah a ni. Juvenile Justice (Care and Protection of Children) Act, 2000:He dan hnuaiah hian naupang venhim leh enkawl ngai te chungchang tarlan a ni a, he dan hnuaia  naupangte hi, tihbawrhban theih dinhmuna ding, a enkawltute laka him lo te an ni. He dan hnuaia naupangte chungchang ngaihtuahtu tur chu Child Welfare Committee (CWC) an ni a. He dan hnuaiah hian naupang dan kalh a che emaw  dan bawhchhia an awm chuan nunphung pangngai an rawn zawh leh theih nan he dan hian a humhalh a. Naupang pawikhawihna tuartu leh dan bawhchhia te chu chanchin thar thehdarhna( Tv, Youtube, chanchinbu, whatsapp etc)hrang hrangah anmahni thlalak leh anmahni an ni tih hriat theihna ang chi tarlan phal a ni lo. An chungchang thu hi Juvenile Justice Board (JJB)-in a ngaihtuah thin. The Protection of Children from Sexual Offences (POCSO) Act, 2012:He dan hian naupang kum 18 hnuailam te chunga hursualna kawnga pawikhawihna chungchang  a sawi a. He dan hnuaiah hian naupangte chu venhim tlat an ni a, an chunga hursualna kawnga pawikhawihna a thlen palh a ngaihtuahna dan tur te, pawikhawihtu hremna pek dan tur te a ziak a ni.Right to Free and Compulsory Education (RTE) Act, 2009:He dan hnuaiah hian  naupang kum 6 atang kum 14 inkar te chu an zirna dawng tur leh a thlawna zirna dawng turin dikna leh chanvo a pe a. Sawrkar chu naupangin zirna tha taka a  kalpui theihna tura a mamawh zawng zawng te pe turin a ti a ni.The Prohibition of Child Marriage Act, 2006 :He dan hian hmeichhia kum 18 la tling lo leh mipa kum 21 la tling lo te inneih a khap a. Anmahni inneihtirtu puithiam chenin hrem theih a ni. Section 144 Bharatiya Nagarik Suraksha Sanhita (BNSS), 2023:He dan hnuaiah hian sawn an ni emaw, fa tak an ni emaw, amah a inenkawl theih loh chuan a pain a inchawmna tur a pe tur ni. A pek duh loh chuan Magistrate First Class hnenah a inchawmna tur pe turin a dil thei. The Child Labour (Prohibition and Regulation)Act, 1986:He dan hian naupang kum 14 hnuailam te chu hmun hlauhawma hnawthawh a khap tlat a. Kum 2016 a he dan siamthat a nih khan naupangte chu chhungkaw eizawnnaah chuan thawh a phal a; nimahsela, thil siamna hmun (industries), thil laihchhuahna(mines)leh hmun hlauhawma thawh erawh a phallo thung.The Child and Adolescent Labour ( Prohibition and Regulation) Act, 1986:He dan hian tleirawl kum 14 atang kum 18 inkar te chu hmun hlauhawma hnawthawh a khap tlat a; nimahsela, naupang kum 14 hnuailam te chu chhungkaw eizawnna, hmun hlauhawm ni loah chuan an chhungte an puih a phal a ni.The National Food Security Act, 2013:He dan hian naupang kum 14 chin te tan eitur hrisel leh chakna pe thei tur te chu sawrkar ruahmanna in a pe a ni. Mid-day meal scheme-te hi he dan hnuai atang ruahman a ni.The Pre- Conception and Pre Natal Diagnostic Techniques (PCPNDT) Act,1994:He dan hian naute, a nu pumchhung ami chu mipa nge hmeichhia anih hriattir a khap a. He dan hian naute chu hmeichhia a lo niha tihtlakna tur lakah a veng a ni.The Factories Act, 1948:He dan hian naupang kum 14 hnuai lam chu thil siamchhuahna (Factory) a thawh a khap a. Tin, naupang kum 15 atang kum 18 inkar te hnathawhna hmun tur dinhmun te a sawi a ni.The Mines Act, 1952:He dan hian naupang kum 18 hnuai lam te chu thil laihchhuahna khura  thawh a khap.The Person With Disabilities (Equal Opportunities, Protection of Rights and Full Participation) Act, 1995 :He dan hian a tum ber chu rualbanloten kawng engkima midangte chanvo ang intluk tlanga an neih ve theihna tur a ni.Convention on the Rights of the Child (CRC):Ni 20, November 1989 khan khawvel pum huapa naupangte (kum 18 hnuailam) dikna chanvo humhalhna tur thluthlung chu siam a ni a. Ni 11, December 1992 khan India ram pawhin a lo pawmpui a. He thuthlung hian  naupangte chu nunna, dam khawchhuahna leh thanlenna tura dikna chanvo te,  zirna dawng tura dikna chanvo te, venhimna dawng tura dikna leh chanvo te, hriselna nei tura dikna chanvo te, hmasawn tura dikna leh chanvo te a siam a ni. Naupangte dikna leh chanvo humhalh leh venhim hi a pawimawh hle a, a chhan chu naupang tinte hian hmun him, hmangaihna leh thlawpna neia seilen an phu a ni. India sawrkar hian naupangte chu tihduhdahna, ngaihsak lohna leh inthliarna laka humhimna tur dan tam tak a lo siam tawh a. Heng dante hian an zirna, an himna, hriselna leh zahawmna an neih theihna tur dikna chu a siam sak a. Amaherawhchu, dan neih chauh hi a tawk lova, chhungkua, sikul, khawtlang leh sorkar chuan heng dikna chanvote a taka hman a  nih zel theih nan thawhhona tha tak kan neih a ngai a ni. Naupang kan humhim hian hnam/ram hmalam hun kan humhim thin. Naupang tin hian hlutna an nei a, naupang tin hian aw an nei a, naupang tin hian beiseina, zalenna nena nun an phu a ni(www.jclalnunsanga.in)